Waar ligt de grens tussen ‘gezond’ en ‘ongezond’ perfectionisme?
Stel jezelf eens de vraag: Ben ik OK om wie ik ben?…..Of ben ik OK om wat ik presteer?
Deze vraag illustreert ‘perfect’ waar de grens ligt tussen ‘gezond’ perfectionisme en ‘ongezond’ perfectionisme. Maar wat is nu precies het verschil? Bestaat gezond perfectionisme überhaupt wel? In deze blog zoom ik daar verder op in.
Ben ik OK om wie ik ben? Of ben ik OK om wat ik presteer?
Een bepaalde mate van perfectionisme is helemaal niet verkeerd. Het zorgt voor ambitie en het helpt je om het beste uit jezelf te halen. De lat hoog leggen, streven naar een beter leven, een betere job, een betere relatie, zijn stuk voor stuk mooie doelen. Het wordt pas een probleem als je bij alles wat je doet continu streeft naar het hoogst haalbare, falen in jouw ogen een absolute doodzonde is en je eigenlijk nooit tevreden bent over jezelf. Dit kost ontzettend veel energie. Het ideale lichaam, de ideale job, de ideale relatie bestaan immers niet, dus dat is continu hard werken.
Perfectionisme is dus niet per definitie een negatieve eigenschap. Er is niets mis met de wil het beste uit jezelf te halen, mits je eisen realistisch zijn en je jezelf toestaat af en toe te falen.
Handel je vanuit drang of vanuit dwang?
Maar wat is dan het verschil tussen ‘gezond’ en ongezond’ perfectionisme. Laat me je nog een vraag stellen. Doe je de dingen vanuit drang of vanuit dwang? Het welbekende verschil tussen willen en moeten.
Als je een sterke drang hebt om iets goed te doen, is dat waarschijnlijk gedreven door passie. De motivatie komt van binnenuit. Dat is niet per se gemakkelijk voor jezelf, maar zorgt er wel voor dat je vooruitgang ziet en blijft leren. Elke vooruitgang geeft je nieuwe energie.
Wanneer je handelt uit dwang, ben je voortdurend op je hoede om maar geen fouten te maken. Het voelt alsof er altijd een straffende beoordelaar over je schouder meekijkt. Je perfectionisme wordt extern getriggerd.
Gezond versus ongezond perfectionisme
Laten we nog iets verder inzoomen op gezond versus ongezond perfectionisme.
Gezond perfectionisme: Bij gezond perfectionisme wil je hoge doelen bereiken. Het beste uit jezelf halen, maar je bent niet uit het veld geslagen als dit niet lukt. Een beter woord voor gezond perfectionisme zou zijn: Excelleren. Je ziet dit bijvoorbeeld vaak bij topsporters. Zij hebben het verlangen om uit te blinken, maar zij verlangen er niet naar om perfect te zijn. Bij gezond perfectionisme verlang je veel van jezelf en je streeft naar kwaliteit, maar je weet wanneer je tevreden mag zijn over het resultaat. Je bent niet overbezorgd, ook niet bang om fouten te maken. Je ziet fouten en feedback als mogelijkheden om te groeien en te leren.
Ongezond perfectionisme: Bij ongezond perfectionisme wil je hoge doelen bereiken en het beste uit jezelf halen, maar wordt je voortdurend gekweld door de angst om te falen. Je hebt een dwangmatig verlangen om dingen goed te doen. Alleen het allerbeste resultaat is goed genoeg. Haal je dat niet dan verwijt je jezelf dat je onvoldoende hebt gedaan. Kritiek kun je ervaren als een persoonlijke aanval. Je bent teleurgesteld of diep geraakt als iets niet loopt zoals jij zou willen. Je twijfelt aan jezelf, bent extreem zelfkritisch en je laat je zelfwaardering afhangen van je prestaties. Je bent altijd op zoek naar bevestiging van buitenaf. Hierbij hangt het gevoel van eigenwaarde af van het oordeel van anderen.
Een Engels woordenboek definieert perfectionisme mooi: ‘the refusal to accept any standard short of perfection’.
Bovenstaande definitie illustreert ‘perfect’ waar het om gaat bij ongezond perfectionisme: het niet kunnen accepteren als iets niet perfect is. Een enorm knagend gemis is het resultaat, waardoor je ver over je persoonlijke en fysieke grenzen gaat.
En in dit blog heb ik het iedere keer over de beste willen zijn, hoge doelen stellen en willen bereiken, maar dat is niet waar perfectionisme alleen over gaat. Perfectionisme uit zich ook in alles perfect op orde of onder controle willen hebben. Het uit zicht in besluiteloosheid. Voor wie moet ik kiezen, wat is de beste keuze? Of de neiging hebben om voor iedereen te zorgen, om je maar geliefd of gewaardeerd te voelen.
Hoe pak je ongezond perfectionisme aan?
Nu je dit gelezen hebt. Beantwoord dan nog eens de eerste vraag. Wordt het dan duidelijk aan welke kant jij staat? Hopelijk geeft het je stof tot nadenken en neem je de tijd om jouw perfectionisme eens tegen het licht te houden. Wanneer de weegschaal dan toch naar ‘ongezond perfectionisme’ toe beweegt, is het de moeite waard om daar meer aandacht aan te besteden.
Ok, denk je nu misschien, maar wat kan ik vervolgens doen om ongezond perfectionisme om te zetten naar ‘gezond’ perfectionisme?
Erkennen. Dat klinkt heel flauw, maar erkenning van je perfectionistische gedrag is de eerste stap. Aanvaarden dat het er is. Je verzetten maakt het alleen nog maar erger. Wat je wel kunt doen, is de scherpe kantjes wat afvijlen door mild te zijn voor jezelf. Je trekt dan nog niet ten strijde tegen je patroon, maar het bezorgt je wel momenten waar de stress even kan wegvallen en dat is een mooi begin van de weg naar een gezonde balans.
Wil je graag meer weten over het ontstaan van perfectionisme en een eerste stap zetten in het loskomen van je perfectionisme. Dan is mijn gratis E-book een goede start. Hier leer jij je perfectionisme beter begrijpen en vind je mijn vijf praktische tips om milder voor jezelf te worden. Je kunt het E-book hier downloaden.
